Als docent maak je regelmatig gebruik van werk van anderen tijdens de les en in de digitale leeromgeving. Dit kan bijvoorbeeld gaan om artikelen, afbeeldingen en video’s. Hiervan gebruik maken mag, maar er zijn wel regels aan verbonden. In de Auteurswet is sprake van een Onderwijsexceptie. Dit betekent dat er specifieke regels gelden wanneer werk van anderen wordt gebruikt voor onderwijsdoeleinden. Los van de onderwijsexceptie gelden voor voor het overnemen van een werk op een afgeschermde omgeving als een leeromgeving of een intranet dezelfde regels van het auteursrecht als wanneer iets openbaar op internet staat.
Voor het hergebruik van artikelen, boekdelen en afbeeldingen in het hbo is de Onderwijsexceptie uitgewerkt in een Easy Access-regeling (voorheen readerregeling). In deze regeling zijn afspraken gemaakt tussen de hogescholen en Stichting UvO (Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicenties). Om gebruik te maken van deze regeling betaalt de hogeschool jaarlijks een vergoeding. Het is belangrijk dat we met elkaar de regels van de Easy Access-regeling en het auteursrecht naleven. Zo kunnen overtredingen voorkomen worden.
Voor de meest gebruikte type werken is hier te vinden welke regels ervoor gelden en hoe je ervan gebruik kan maken in het onderwijs. Meer informatie is ook te vinden op de website van Stichting Uvo. Bij vragen of voor advies kun je contact opnemen met het Auteursrechten Informatiepunt via studiecentrum@che.nl
GA NAAR
Artikelen en boekwerken
Tot en met 50 pagina’s mag vrij worden overgenomen uit een werk, op voorwaarde dat dit maximaal 25% van het gehele werk is. Onder een werk vallen zowel boeken, tijdschriften, dagbladen als andere periodieken. Bij een tijdschrift slaat het maximum van 25 % van het gehele werk op de omvang van de hele aflevering van het tijdschrift waarin het artikel dat je wilt overnemen verschenen is.
Alle overnames langer dan 50 pagina’s (lange overnames) moeten worden gemeld bij het Auteursrechten Informatiepunt via studiecentrum@che.nl Vaak moet hier apart toestemming voor worden gevraagd en is een extra betaling nodig. Maar ook lange overnames waar sprake is van Open Access, een Creative Commons-licentie of eigen werk moeten gemeld worden. Alle lange overnames moeten worden geregistreerd waardoor het belangrijk is dat deze altijd doorgegeven worden.
Foto’s en afbeeldingen
Ook op foto’s en andere afbeeldingen zit auteursrecht en deze mogen niet zomaar gebruikt worden. Dit geldt ook voor afbeeldingen die je vindt via Google of elders op het internet. Op grond van de Easy Access-regeling mogen tot 50 foto’s, afbeeldingen of andersoortig beeldmateriaal worden opgenomen in een presentatie (Powerpoint, Prezi etc.). Hiervan mogen maximaal 10 foto’s afkomstig zijn van dezelfde maker. Verder mogen er niet meer dan 25 afbeeldingen uit hetzelfde werk komen. Een naamsvermelding, bestaande uit de vindplaats van de foto of afbeelding en naam van de maker, moet er altijd bij worden opgenomen. Dit kan zowel rechtstreeks bij de foto, als voetnoot op de betreffende pagina/dia of gebundeld op een aparte pagina/dia voor- of achterin het document/presentatie.
Hiernaast zijn er ook veel platforms die rechtenvrije afbeeldingen aanbieden waarvan je gratis gebruik kan maken. Voorbeelden hiervan zijn Pixabay, Pexels, FOCA Stock en Unsplash. Ook zijn er veel afbeeldingen te vinden die gebruik maken van een Creative Commons-licentie . Hiervoor geldt nog steeds dat je op de juiste wijze naar de bron moet verwijzen. Via Google kun je zoeken naar afbeeldingen onder een specifieke licentie. Dit kan via de zoekpagina voor afbeeldingen. Daar vind je onder tools de optie om te filteren op specifieke gebruikersrechten. Ook Flicker biedt veel afbeeldingen aan onder de Creative Commons- licentie.
Video en audio
Voor onderwijsdoeleinden is het toegestaan vrij gebruik te maken van video en audio. Zolang het een onderwijsdoel heeft en deel uitmaakt van het onderwijsprogramma heb je hiervoor geen toestemming nodig. Dit geldt zowel voor een fysiek college als een digitaal college. Let op: het is niet toegestaan om een video of audio op de digitale onderwijsleeromgeving te plaatsen zodat studenten dit zelf thuis kunnen bekijken of luisteren.
Voor vertoningen van film binnen de school die geen onderwijsdoeleinde hebben, zoals een filmavond voor studenten en/of medewerkers, is ook een overeenkomst afgesloten. Groepsvertoning en doorgifte van film voor niet-educatief gebruik binnen de school is daarmee toegestaan (zowel via gegevensdragers zoals dvd, blu-ray als via streams en downloads).
Mogelijkheden van vrij gebruik
Naast veel werken die je niet vrij mag gebruiken zijn er ook veel opties en werken waarvoor bij gebruik geen toestemming nodig is. Voor foto’s en afbeeldingen zijn hierboven opties te vinden. Hier wordt nog een aantal opties en type werken besproken die je vrij mag gebruiken in het onderwijs:
- Linken naar externe bronnen: Het is ook mogelijk een artikel, afbeelding, video etc. niet daadwerkelijk te plaatsen in de leeromgeving maar enkel een link naar de bron te geven. Let daarbij echter ook op de regels van het auteursrecht. Het is toegestaan om een link te plaatsen naar een artikel op een van de databanken waarop de CHE een abonnement heeft. Ook het plaatsen van een link naar een artikel, afbeelding, video etc. op internet is toegestaan, mits het rechtmatig openbaar is gemaakt.
- Eigen werk: Werk dat door jou volledig zelf geschreven of gemaakt is mag je vrij gebruiken. Hierbij is het van belang dat het auteursrecht niet met anderen wordt gedeeld of mogelijk is afgestaan aan een uitgever.
- Publicaties van de overheid: Publicaties van de overheid zijn vrij te gebruiken, tenzij nadrukkelijk een auteursrechtvoorbehoud wordt gemaakt. Controleer dus altijd of dit mogelijk het geval is en genoteerd staat bij een publicatie.
- Werken met een Creative Commons-licentie: Wanneer aan een werk een Creative Commons-licentie is toegekend mag dit onder bepaalde voorwaarde vrij gebruikt worden. Wel is hierbij altijd naamsvermelding van de maker vereist.